LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN

CỦA THÀNH PHỐ HÒA BÌNH, TỈNH HÒA BÌNH

         1. Lịch sử hình thành

       Thị xã Hòa Bình được thành lập năm 1886, theo Sắc lệnh ngày 05/09/1886 của Toàn Quyền Đông Dương. Sau khi tỉnh lỵ tỉnh Mường ở chợ Bờ và bị nghĩa quân Đốc Ngữ tập kích thắng lợi (1981). Khi đó, trung tâm tỉnh lỵ được chuyển về xóm Đúng thuộc xã Hòa Bình (nay thuộc phường Tân Thịnh), từ đó lấy tên là thị xã Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình.

       Ban đầu, thị xã chỉ rộng khoảng 10km² nằm trải  dài theo dải phù sa ven hai bờ sông Đà và khoảng 6.000 dân. Dưới thời thực dân Pháp thống trị thị xã Hoà Bình bao gồm: phố Đúng bên bờ trái sông Đà, đối diện với phố Đúng, bên bờ phải sông Đà hình thành các phố An Hòa, Đồng Nhân, Trang Nghiêm. Bên cạnh các phố này cón có xóm Vạn (xóm nhà bè của nhân dân làm nghề đánh bắt cá, vớt củi trên sông Đà).

       Vào đầu tháng 5/1945, tại phố Đồng Nhân, thị xã Hoà Bình, Chi bộ Đảng đầu tiên của thành phố được thành lập, đây là chi bộ Đảng đầu tiên ở thị xã Hòa Bình nói riêng và của phong trào cách mạng toàn tỉnh nói chung. Chi bộ Đảng ở thị xã ra đời đánh dấu bước phát triển vững mạnh của phong trào cách mạng thị xã, đáp ứng sự đòi hỏi cấp bách về hạt nhân trực tiếp lãnh đạo nhằm đưa cao trào kháng Nhật cứu nước tiến lên ngày một mạnh mẽ.

Một số đồng chí Đảng viên Cộng sản hoạt động ở Hòa Bình về thăm quần chúng Cách mạng thị xã Hòa Bình(1939-1945) (Tư liệu)

        Từ khi hất cẳng thực dân Pháp, phát xít Nhật ở thị xã đã tăng cường vơ vét sức của, sức người để phục vụ chiến tranh của chúng. Đối với nhân dân ở các phố chúng nâng mức thuế lên rất cao, có loại tăng lên gấp 10 đến 15 lần so với trước. Đối với nông dân các xã chúng ráo riết bắt phá lúa ngô, hoa màu để trồng đay, trồng thầu dầu hoặc trồng gai, trồng bông. Chỉ riêng nông dân xã Hòa Bình và Thịnh Lang chúng quy định mỗi hộ phải nộp từ 80 đến 100 cân đay, 50 cân hạt thầu dầu, 50 cân bông.v.v… Chúng lập nhiều đại lý thu mua thóc gạo nhằm vơ vét lương thực trong nhân dân, cuộc sống của nhân dân vô cùng cực khổ.

        Ngày 13/8/ 1945 ngay sau khi được tin Nhật đầu hàng phe Đồng Minh vô điều kiện, Trung ương Đảng đã phát lệnh khởi nghĩa toàn quốc. Lệnh khởi nghĩa được truyền đến Hòa Bình vào ngày 18/8/ 1945. Tại địa bàn thị xã Hoà Bình lúc bấy giờ, dưới sự lãnh đạo của Chi bộ, phong trào cách mạng phát triển mạnh mẽ và rộng khắp. Ngày 22/8/1945, Nhân dân và lực lượng vũ trang thị xã Hòa Bình đã tiến hành nổi dậy làm cho bộ máy chính quyền bù nhìn đầu tỉnh hoàn toàn rệu rã. Đến ngày 23/8/1945, giải phóng hoàn toàn thị xã Hoà Bình ….

       Trong những năm trường kỳ kháng chiến khi thực dân Pháp quay trở lại, quân và dân thị xã Hòa Bình đã lập nhiều thành tích to lớn, đánh địch trên 100 trận, tiêu diệt nhiều sinh lực địch, bắt sống và gọi hàng 148 tên. Toàn thị xã lúc bấy giờ đã có gần 500 người tham gia quân đội, trong đó có hàng trăm chiến sĩ Điện Biên, gần 1000 nghìn người tham gia du kích, trên 800 người đi dân công phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ, 40 người con thị xã đã hy sinh vì Tổ quốc, 203 người là thương, bệnh binh trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp.

        Tiếp đến qua 21 năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Thành phố đã hoàn thành xuất sắc hai nhiệm vụ quan trọng đó là: Xây dựng quê hương và chi viện cho chiến trường miền Nam. Với các phong trào thi đua “Thanh niên ba sẵn sàng”, “Phụ nữ ba đảm đang”, “Đảng viên 4 tốt”... toàn  thị xã Hoà Bình đã tập trung đẩy mạnh sản xuất phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng lực lượng vũ trang địa phương đánh trả máy bay giặc Mỹ.  Thị xã đã tiễn đưa 3.596 thanh niên lên đường nhập ngũ, 300 thanh niên xung phong, 254 dân công hỏa tuyến... Toàn  thị xã đã đóng góp 3.150 tấn lương thực, nhường hàng trăm căn nhà cho các đơn vị bộ đội làm doanh trại và kho chứa; trên 400 người con quê hương đã anh dũng hy sinh, nhiều người là thương bệnh binh. Ghi nhận công lao đóng góp đó, Đảng và Nhà nước đã trao tặng nhân dân và lực lượng vũ trang của thị xã Hòa Bình nhiều phần thưởng cao quý, trong đó có danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân…..

Danh hiệu anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân được trao tặng trao tặng cho nhân dân và lực lượng vũ trang của thị xã Hòa Bình

      Sau năm 1975, thị xã Hòa Bình thuộc tỉnh Hà Sơn Bình, gồm 6 phường: Chăm Mát, Đồng Tiến, Hữu Nghị, Phương Lâm, Tân Hòa, Tân Thịnh.

       Ngày 3-8-1978, chuyển 2 xã Hòa Bình và Thịnh Lang thuộc huyện Kỳ Sơn về thị xã Hòa Bình quản lý.

         Ngày 11-11-1983, chuyển xã Thái Bình thuộc huyện Kỳ Sơn về thị xã Hòa Bình quản lý.

        Ngày 24-4-1988, chuyển 4 xã: Dân Chủ, Sủ Ngòi, Thống Nhất, Yên Mông thuộc huyện Kỳ Sơn về thị xã Hòa Bình quản lý.

         Năm 1990, thành lập xã Thái Thịnh từ một phần các xã Thái Bình, Thịnh Lang.

       Ngày 12-8-1991, tái lập tỉnh Hòa Bình từ tỉnh Hà Sơn Bình cũ, thị xã Hòa Bình trở lại là tỉnh lị tỉnh Hòa Bình.

         Ngày 22-10-2002, chuyển 2 xã Thái Bình và Thịnh Lang thành 2 phường có tên tương ứng.

         Ngày 4-11-2005, thị xã Hòa Bình được công nhận là đô thị loại III.

        Ngày 27-10-2006, thị xã Hòa Bình được Chính phủ Việt Nam công nhận là thành phố trực thuộc tỉnh Hòa Bình.

        Ngày 14-7-2009, chuyển xã Trung Minh thuộc huyện Kỳ Sơn về thành phố Hòa Bình quản lý.

      Thực hiện Nghị quyết số 830/NQ-UBTVQH14 ngày 17/12/2019 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, sáp nhập toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của huyện Kỳ Sơn vào thành phố Hòa Bình, sau khi nhập, thành phố Hòa Bình có diện tích tự nhiên là 348,65 km² và quy mô dân số là 138.609 người. Toàn thành phố hiện có 19 đơn vị hành chính cấp xã: 10 phường và 09 xã với 214 xóm, tổ dân phố.

        2. Hiện trạng phát triển kinh tế - xã hội thành phố

Toàn cảnh thành phố Hòa Bình

            Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, sự giúp đỡ của các sở, ban, ngành của tỉnh, sự vận động tuyên truyền của các đoàn thể, với nỗ lực của nhân dân các dân tộc địa phương, kinh tế thành phố Hòa Bình  liên tục đạt mức tăng trưởng khá, cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng kinh tế đô thị:

         - Giai đoạn 1986 – 2004: tăng trưởng bình quân đạt 8,03% năm

         - Năm 2005: tăng trưởng kinh tế đạt 13,26%. Cơ cấu kinh tế: Dịch vụ 53%, Công nghiệp xây dựng chiếm 28%, Nông – lâm nghiệp chiếm 19%.

         - Năm 2006 – 2007: Tăng trưởng kinh tế mỗi năm 14,5%.

        - Năm 2008: Tăng trưởng kinh tế đạt 13,94%. Cơ cấu kinh tế: Dịch vụ chiếm 53,6%, Công nghiệp xây dựng chiếm 30,65%, Nông – Lâm nghiệp chiếm 17,5%

      - Năm 2009: Tăng trưởng kinh tế đạt 13,5%. Cơ cấu kinh tế: Dịch vụ chiếm 53,8%, Công nghiệp xây dựng chiếm 31,7%, Nông – Lâm nghiệp chiếm 14,5%.Thu nhập bình quân đầu người/năm tăng từ 4 triệu đồng năm 2001 lên 14,5 triệu đồng năm 2008; năm 2009 tính thu nhập bình quân đầu người đạt 16,9 triệu đồng.

         - Giai đoạn 2011-2015: tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân của thành phố Hòa Bình là 12,5%.

        - Giai đoạn 2015-2020: Tốc độ tăng trưởng kinh tế thành phố bình quân là 13,5%. Đến năm 2020: Cơ cấu kinh tế: Dịch vụ chiếm 48,5%; Công nghiệp xây dựng 44,2%; Nông lâm, thủy sản 7,3%. Thu nhập bình quân đầu người năm 2020 đạt 66 triệu đồng; Tổng ngân sách Nhà nước ước thực hiện 532,87 tỷ đồng. Tỷ lệ đô thị hóa đạt 76%; 7/09 xã đạt danh hiệu xã Nông thôn mới; 100% phường, xã đạt Bộ tiêu chí Quốc gia về y tế; Tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống còn 1,28% theo tiêu chí giai đoạn 2016-2020./.